Başa Çıkma Stratejileri

Psikolog İlkay Yaren Hayat Birçok psikiyatrist ve psikoloğun ‘başa çıkma stratejilerinizi geliştirmelisiniz’ dediğini duymuşsunuzdur.

Ancak bunların neler olduğunu ve hangi durumlarda kullandığınızı fark etmiyor olabilirsiniz. Psikoanalitik kuramda kaygı, kişi için bir tehdit ya da tehlikeyi temsil eden acı dolu duygusal bir tecrübedir. Serbestçe dolaşan kaygı durumunda bireyler gerginlik durumlarını belirgin bir tehlikeyle ilişkilendiremezler. Organizma panik ve üzüntü haline geçer. Burada devreye giren mekanizmaya savunma mekanizması deriz.

Bu sistemi bağışıklık sisteminin kendini savunmasına benzetebiliriz. Freud, kaygıyı artırıcı bu tür durumlara karşı kendimizi zihinsel olarak savunduğumuzu öne sürmüştür. İnsan kaygıya karşı belli başlı savunma mekanizmaları geliştirir. Bunlardan bazıları basit bazıları ise daha karmaşıktır. İnkar (Yadsıma) Basit olarak değerlendirilebilecek mekanizmalardan bir tanesi inkardır. İnsanlar çocukluktan itibaren bu mekanizmayı kullanmaya başlayabilirler. Gerçekliğin inkarı çoğunlukla insanların bir tehdidin farkına varmaktan kaçınmaya çalıştığında gözlenir. Örneğin bir yakınını kaybeden birinin ‘olamaz’ demesi inkar refleksidir. Ya da evcil hayvanını kaybeden bir çocuğun hala hayvanı yaşıyormuş gibi davranması da bu duruma örnektir. Bu gibi durumlarda insanlar gerçeğin korkunç travmasını taşımaktansa yalanları kabul etmeyi tercih etmişlerdir. İnkar ve kendini aldatma geçici rahatlama sağlayabilir ancak kişiyi eyleme geçmede engelliyorsa uyumsuz bir davranıştır.

Yansıtma Yansıtmada içsel ve kabul edilemez şeyler dışarıya yansıtılır. İnsanlar kendi olumsuz özelliklerini kabul etmek yerine onları başkasına yansıtarak kendilerini savunurlar. Örneğin sevgilisini aldatan biri, sevgilisinin onu aldattığını dile getirerek kendini savunmaya geçer. Ya da öfkeli bir birey etrafındaki herkesin ona düşmanca davrandığını dile getirebilir.

Karşıt Tepki Geliştirme Birey kabul edilemez bir dürtüsünün karşıtını benimseyerek kendini savunur. Örneğin istemediği çocuğuna karşı aşırı koruyucu olan anne figürü. Daha da ileri seviyede düşünülürse bir karıncayı bile incitmeyen adamın katliam yapması da buna örnektir.

Mantığa Bürüme Kendinizde kolayca bulabileceğiniz bir mekanizmadır. Diğer savunmalara göre daha karmaşık bir yapıdadır. İnsanlar olan düşünceyi inkar etmeyip kabul ederler ancak altında yatan sebebi çarpıtırlar. Davranış uygun olabilecek bir hale getirilir. Örnek verecek olursak öfke ve şiddet eğilimli bireyin boksa yönelmesi ve öfkesini bu şekilde dönüştürmesi buna örnektir.

Bastırma En büyük savunma mekanizmalarından birini sona bıraktık diyebiliriz. Bastırmada bir düşünce ya da arzu bilinçten çıkartılır. Bu, benlik için o kadar tehdit edicidir ki bu sebeple bilinçdışına atılır, saklanır. Bu durumda zihnin ayrı bir enerji harcaması da oldukça normaldir. Hiçbir şey yapmadığınız halde kendinizi yorgun bitkin ya da halsiz hissetmenizin sebeplerinden birisi de yüzleşmekten korktuğunuz bu düşüncelere harcadığınız enerjidendir. Bastırılan düşünceleri açığa çıkarmanın en güçlü yöntemlerinden birisi terapidir. Terapötik süreçte uygulanan yöntemlerle birey farkındalığa erişebilir.

" Her erkeğin herkese söylemediği yalnızca arkadaşlarına söylediği anıları vardır. Onun kafasının içinde arkadaşlarına bile açıklamadığı sadece kendisinin bildiği ve sır olan diğer konular da vardır. Ama bir erkeğin kendisine bile söylemeye korktuğu başka şeyler de vardır.” Diyor Dostoyeveski.

Farkında olarak ya da olmayarak bastırmayla ilgili güzel bir örnek verdiğini söyleyebiliriz. Psikanalistler savunma mekanizmalarının kaygıyı azaltmakta kullanışlı olmalarına rağmen aynı zamanda gerçeklikten uzaklaştırma noktasında tehlikeli hale gelebildiğini varsaymışlardır.

Eğer mekanizmayı uygun şekilde gerçeklikten uzaklaşmadan kullanabilirsek maksimum fayda ve minimum zararla içinde bulunduğumuz kaygı ve stres durumuyla başa çıkabiliriz. Kendinizi ve en çok kullandığınız savunmaları fark edip şekillendirdiğinizde stres sizi değil siz stresi yönetebilirsiniz.